Ο Λουκάς Χρίστου, ο δημιουργικός συγγραφέας και ποιητής, μας προσκαλεί σε ένα ταξίδι μέσα στον κόσμο της έμπνευσής του. Με τον ρεαλιστικό του πένθος, αναδεικνύει τις λεπτομέρειες της ανθρώπινης ψυχολογίας και τις πολυπλοκότητες της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Οι σκιαγραφημένες καταστάσεις και οι βαθιές συναισθηματικές εμπειρίες που περιγράφει δημιουργούν έναν πλούσιο κόσμο που προσκαλεί τον αναγνώστη να εξερευνήσει.
Είναι ένας συγγραφέας που δεν φοβάται να αντιμετωπίσει τις σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης ψυχής. Μέσα από τα έργα του, μας προκαλεί να ανακαλύψουμε την ομορφιά και την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Συνάμα είναι ποιητής των συναισθημάτων, ένας δημιουργός που μας ωθεί να σκεφτούμε, να αναρωτηθούμε και να αισθανθούμε. Ο κόσμος της έμπνευσής του είναι γεμάτος από αντιφάσεις, ονειρικές εικόνες και βαθιά συναισθήματα.
Λουκά μου σε καλωσορίζω στη βιβλιοθήκη μας. Πού γεννήθηκες και μεγάλωσες; Μίλησε μου για τα παιδικά σου χρόνια και πόσο πιστεύεις ότι επηρέασαν τη συγγραφική σου πορεία.
Γεννήθηκα στις 20/10/1944 στο χωριό Μαραθόβουνος, ένα κεφαλοχώρι της Μεσσαορίας που σήμερα είναι κατεχόμενος. Αν και οι εποχές ήταν δύσκολες, όποιος με ρωτήσει πως ήταν τα παιδικά μου χρόνια δεν έχω τίποτα να πω κακό ή άσχημο κι αυτό πιθανότατα θα οφείλετε στη δική μου ψυχοσύνθεση και στο δικό μου χαρακτήρα, παρά στις τότε πραγματικότητες. Θυμάμαι μόνο τα καλά και τα ωραία. Είχα υπέροχα παιδικά χρόνια τα οποία περνούσα ιδιαίτερα τα καλοκαίρια στα μποστάνια και στ’ αλώνια με τους φίλους μου μέσα σε μία κατάσταση πλήρους ελευθερίας να μην πω και ασυδοσίας.
Αναμφίβολα όπως κάθε ανθρώπου η παιδική ηλικία επηρεάζει όχι μόνο την καριέρα του ή το έργο του αλλά διαγράφει και καθορίζει νομοτελειακά και την μετέπειτα καθ’ ολοκληρία ζωή του.
Τι σημαίνει για σένα συγγραφή;
Μέχρι στιγμής δεν μπόρεσα να καταλάβω για να πω έναν πλήρη ορισμό. Για μένα ήταν μια εσωτερική ανάγκη την οποία είχα από μαθητής του Παγκυπρίου Γυμνασίου αλλά ήταν άκρος προσωπική. Δηλαδή έγραφα κάτι, το διάβαζα, το απολάμβανα ή δεν το απολάμβανα και μετά το πετούσα. Όλος ξαφνικά και τυχαία αποφάσισα κάποια γραπτά μου να τα γνωστοποιήσω. Άρεσαν κι έτσι αν και πολύ αργά και σε πολύ μεγάλη ηλικία αποφάσισα να εκδώσω την πρώτη μου ποιητική συλλογή.
Η οικογένεια σου συμμερίστηκε αυτή σου την ανάγκη;
Η γυναίκα μου ήταν και είναι πάντα αυστηρός κριτής. Ακόμη και στο συγγραφικό μου έργο, σε σημείο που δεν θα πω ότι με ενθαρρύνει αλλά δεν είναι και τροχοπέδη. Τα παιδιά μου το απολαμβάνουν, ιδιαίτερα οι εγγονές μου, είναι πολύ περήφανες για τον παππού τους.
Η δική σου σχέση με τη συγγραφή πως και πότε ξεκίνησε, και πως έχει εξελιχθεί μέσα στα χρόνια με την εμπειρία γραφής;
Όπως σου είπα προηγουμένως έγραφα στοίχους σκόρπιους και επίκαιρους από μαθητής, αλλά δεν είχα κρατήσει τίποτα απ’ τα γραπτά μου τότε, ούτε μετέπειτα. Τότε η ποίηση μου αλλά και τα διηγήματα μου μπορώ να πω ότι ανήκαν στην κατηγορία των στρατευμένων. Ήταν δηλαδή μια διαμαρτυρία, μία κραυγή για την εισβολή και την κατοχή. Σε μια συζήτηση που είχα με τη σύζυγο μου περί αυτού του θέματος πριν μερικά χρόνια, μου εκμυστηρεύτηκε ότι κάποια από αυτά τα ποιήματα που είχε ξεχωρίσει τα έκρυψε, φαντάσου την έκπληξη αλλά και τη χαρά μου (γέλια).
Αλλά άλλο το γράφω και άλλο το συγγράφω. Με τη συγγραφή ασχολήθηκα γύρω στο τέλος της δεκαετίας του 2000.
Με ποιο είδος γραφής προτιμάς να ασχολείσαι;
Πάντα έβλεπα στον εαυτό μου ένα πεζογράφο κι όχι έναν ποιητή. Η πρώτη μου όμως απόπειρα να “εκτεθώ” ήταν ποιητική.
Τι σημασία έχει για σένα η λέξη “εκτεθώ”;
Πολύ κρίσιμη ερώτηση, αγγίζει τον πυρήνα. Αυτά που έγραφα δεν τα παρουσίαζα γιατί πίστευα ότι ήταν κάτι κατάδικο μου που δεν αφορούσε κανέναν άλλον. Γι’ αυτό τα έγραφα, τα απολάμβανα ή τα απέρριπτα και τα έσχιζα. Δεν έχω σαφή απάντηση γιατί το έκανα ήταν η ψυχική ανάγκη εκείνων των στιγμών. Κι αν με ρωτάς αν το μετάνιωσα; Ναι το μετάνιωσα, γιατί θα ήθελα να έχω τα πρωτόλεια μου, τους πρώτους ανώριμους συγγραφικούς μου καρπούς απ’ όταν ήμουνα μαθητής.
Η ποίηση τι θέση έχει στη ζωή σου; Πότε έγραψες το πρώτο σου ποίημα;
Το πρώτο μου ποίημα το είχα γράψει όταν ήμουν στην τρίτη τάξη του Παγκυπρίου γυμνασίου. Τότε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο εκδίδαν οι μαθητές ένα μαθητικό περιοδικό που άφησε εποχή με τον τίτλο “Μαθητική Εστία”. Στην “Μαθητική Εστία” έγραφε ποιήματα στην κυπριακή διάλεκτο ο μακαριστός ποιητής Μιχάλης Πασιαρδής που μου άρεσαν πάντα να διαβάζω. Μια μέρα ανακάλυψα ένα ποίημα ενός συμμαθητή μου και διαβάζοντας το σκέφτηκα ότι θα μπορούσα να γράψω κι εγώ, πολύ καλύτερα μάλιστα από αυτόν. Έκανα την πρώτη μου απόπειρα και ομολογώ ότι μου άρεσε, η δεύτερη ενθάρρυνση ήταν ένα απόφθεγμα του μακαριστού φιλόλογου μας Παναγιώτη Περσιάδη που έλεγε: ” Δεν νοείται έφηβος που να μην έχει γράψει έστω και μια ποιητική στροφή”. Αυτά τα δύο ήταν το κίνητρο και έναυσμα για να αποπειραθώ να γράψω κι εγώ έστω και μία στροφή.
Τι άλλο έχεις γράψει, εκδώσει, ή δημοσιεύσει;
΄Έχω δημοσιεύσει αρκετά άρθρα πολιτικού περιεχομένου σε εφημερίδες όπως η Ελευθεροτυπία και η σημερινή. Κάποια ποιήματα μου στην Χαραυγή. Δύο, τρείς μελέτες και αρκετά χρονογραφήματα.
Σου αρέσει να διαβάζεις άλλους πεζογράφους, έχεις αδυναμία σε κάποιον συγκεκριμένα;
Βεβαιώτατα. Ο αγαπημένος μου είναι ο Καζαντζάκης. Επίσης αγαπημένα μου βιβλία που έχω διαβάσει πάμπολες φορές με την ίδια δίψα τα βιβλία: “Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα” του Μενέλαου Λουντέμη, “Τζέην Έηρ” της Σαρλότ Μπροντέ, ” Υιέ μου Υιέ μου” του Χάουαρντ Σπρίγκ, “Άγουρα χρόνια” του Α. Τζ. Κρόνιν κ.α.
Κατά περιόδους άλλαζα τις αναγνωστικές μου συνήθειες, π.χ. ένα διάστημα της φοιτητικής μου ζωής ασχολήθηκα εξ ολοκλήρου μόνο με αστυνομική λογοτεχνία και Άγκαθα Κρίστι. Ενώ πιο μετά ανακάλυψα και με κέντρισε η Λατινοαμερικάνικη ιστορία και λογοτεχνία
Εμπνέεσαι γενικότερα από ιστορικά γεγονότα, βιώματα ή μυθοπλασία.
Όποιος πει ότι δεν εμπνέεται από βιώματα δεν λέει αλήθεια. Αν δεν έχεις εμπειρίες, αν δεν έχεις παραστάσεις δεν μπορείς να είσαι ρεαλιστικός παρά μόνο περιγραφικός. Τα δικά σου βιώματα και οι εμπειρίες είναι πρωταρχικές. Τα ποιήματα είναι συνήθως βιωματικά. Και παρ’ όλο που είμαι αισιόδοξος και χαρούμενος άνθρωπος, η ποίηση μου αποπνέει μίαν μοναξιά και πίκρα. Αν ισχύει αυτό που λένε για τους ποιητές ότι παρ’ ότι αισιόδοξοι ως άνθρωποι η ποίηση τους είναι διαποτισμένη με απογοήτευση και θλίψη, εγώ είμαι μια απτή απόδειξη (γέλια).
Υπήρχαν σημεία που πρόσθετες κι εμπειρίες μέσα στη φαντασία ή όχι;
Βεβαίως εμπειρίες που μετατρέπονταν σε μυθοπλασία, όχι τόσο στα μυθιστορήματα όσο στην ποίηση. Η ποίηση είναι άκρος προσωπική και υποκειμενική. Κάποιος που με γνωρίζει μπορεί να αναγνωρίσει στην ποίηση μου κάποιες προσωπικές μου αγωνίες.
Οι πρωταγωνιστές στο βιβλίο σου “Η τύχη του Κλήν”………είναι ζώα και συγκεκριμένα σκύλλοι. Είναι ανθρωποποιημένα και διδάσκουν αλληγορικά και έμμεσα κυρίως κοινωνικές αρετές. Πες μας γιατί επέλεξες πρωταγωνιστές από το ζωικό βασίλειο και ποιους προβληματισμούς εγείρει η επιλογή και η χρήση τους;
Η τύχη του Κλήν γράφτηκε ως διήγημα τον Δεκέμβριο του ’74 μέσα στο τσαντίρι με το φως του φαναριού. Ήταν μία δύσκολη περίοδος. Ήταν η περίοδος της στρατευμένης όπως είπαμε προηγουμένως ποίησης και της στρατευμένης διηγηματογραφίας. Το πρώτο διήγημα που έγραψα τότε ήταν: “Πως θα συγχωρήσετε τους επίδοξους δολοφόνους σας”. Όταν προσπάθησα να γράψω με τη δική μου φωνή, έβγαιναν πράγματα πάρα πολύ σκληρά και καταγγελτικά. Για να το αποφύγω αυτό τα έβαλα στα στόματα “σκύλων-ανθρώπων προσφύγων”, για να βγουν προς τα έξω πιο αντικειμενικά. Να μην έχουν την αυστηρή υποκειμενική ματιά του συγγραφέα. Αν ευδοκίμησε το αφήνω στην κρίση των αναγνωστών.
Τα ζώα στη λογοτεχνία συμβολίζουν κατά κανόνα τη ζωώδη πλευρά της ανθρώπινης φύσης που δεν ερμηνεύεται από λογική, έτσι είναι;
Όχι! Έχουν κάνει κι άλλοι συγγραφείς κάτι ανάλογο όπως, ο Τζωρτζ Όργουελ με το μυθιστόρημα του η “Φάρμα των ζώων”, οπότε δεν μπορώ να αφουγκραστώ το δικό τους σκεπτικισμό. Για μένα η απόπειρα αυτή ήταν τυχαία κι έμπνευση της στιγμής. Ούτε το είχα σκεφτεί , ούτε με είχε προβληματίσεις.
Μέσα από το πρώτο σας βιβλίο υπάρχει κάποιος ήρωας ή κάποιο περιστατικό που έχει περισσότερη συναισθηματική αξία για σένα;
Αν προσπαθήσω να επιλέξω έναν θα αδικήσω κάποιους άλλους. Αλλά αν το έκανα θα επέλεγα τον “Πάρη” και την “Μαίριλυν”.
Θεωρείς πως το βιβλίο σου απευθύνεται σε ένα ευρύ ηλικιακό κοινό;
Νομίζω είναι ένα παραμύθι για μικρούς και μεγάλους. Κατ’ αρχήν είναι άκρως πολιτικού περιεχομένου, αλλά αυτά που θέλει να πει τα λέει με έναν πλάγιο και έμμεσο τρόπο ώστε ένας μαθητής της Ε’ ή Στ’ του Δημοτικού να το αντιληφθεί.
Μέσω του βιβλίου σου ποιο είναι το μήνυμα που θέλεις να μεταδώσεις;
Όταν ένας συγγραφέας γράφει αυτό είναι το τελευταίο που σκέφτεται. Δεν θέλει να μεταδώσει κανένα μήνυμα παρά μόνο τη δική του αλήθεια. Αν η δική του η αλήθεια είναι αντικειμενική τότε στέλνει και μήνυμα. Αν πρέπει να μεταδώσω ένα μήνυμα αυτό είναι ότι μέσα από την ταλαιπωρία, τη δυστυχία, τον πόνο, την πίκρα πάντοτε γεννιέται η αλήθεια. Ενώ ο Κλήν ήταν ετοιμοθάνατος και η τύχη του ήταν προδιαγραμμένη εν τούτοις στο τέλος υιοθετείτε από ανθρώπους που τον αγαπήσαν και του πρόσφεραν μίαν καλύτερη ζωή. Η στρατευμένη τέχνη πράγματι υπηρετεί έναν συγκεκριμένο σκοπό και στέλνει στοχοποιημένα μηνύματα. Η ελεύθερη λογοτεχνία νομίζω ότι πρέπει να είναι τελείως ανεξάρτητή από τέτοιου είδους δεσμεύσεις ή προκαταλήψεις ή προδιαθέσεις ή και σκοπούς.
Αν πάρουμε παράδειγμα άλλους ποιητές, όπως λόγου χάριν ο Ρήγας Φεραίος με το ποίημα του ο “Θούριος”. Μελετώντας τον βίο και την ιστορία του Ρήγα Φεραίου είμαι σίγουρος ότι μπορούσε αριστουργήματα και πολύ καλύτερα από το συγκεκριμένο ποίημα. Όμως έγραψε τον “Θούριο” όπως τον έγραψε για να υπηρετήσει τον σκοπό παρά την τέχνη. Στρατευμένη ποίηση είναι αυτή που έχει μπροστά τον σκοπό και πίσω έχει τον τρόπο που με αυτός ο σκοπός θα εξυπηρετηθεί. Η δική μου προσπάθεια δεν υπακούει σε αυτή την αρχή. Πρώτα είναι αυτό που θα πω κι αν από αυτό που θα πω βγει ένα μήνυμα θα χαρώ.
Τι περιεχόμενο θα έχει το επόμενο βιβλίο σου;
Ναι είναι η συνέχεια του βιβλίου “Η τύχη του Κλήν” με τίτλο: “Η ατυχία του Κλήν-Οι άνθρωποι που συμπεριφέρονται σαν σκύλοι”. Θα είναι έτοιμο τον επόμενο χρόνο.
Τέλος ως εκπαιδευτικός της Μέσης Παιδείας ποιο πιστεύεις είναι το ιδανικό εκπαιδευτικό σύστημα για σένα;
Εγώ είμαι γόνος της κλασικής παιδείας. Όσον αφορούσε την ελληνιστική και κλασική παιδεία ήταν περίπου σαν ένα σημερινό Πανεπιστήμιο. Μπορώ να γράψω αρχαία ελληνικά ακόμα μέχρι και λατινικά. Για μένα είναι η παιδεία που πρέπει να προτάσσεται και μετά να ακολουθεί η εκπαίδευση. Δυστυχώς στις μέρες μας προτάσσεται η εκπαίδευση και η παιδεία ούτε καν ουρά δεν είναι. Κάποιος είχε πει: “Αν επιλέξω να αδικήσω ή να αδικηθώ, θα επιλέξω να αδικηθώ”. Αντιλαμβάνεσαι πως θα ήταν τα πράγματα στην κοινωνία μας σήμερα, αν επιλέγαμε αυτή την σκέψη.
Απόφοιτος Παγκυπρίου Γυμνασίου σπούδασες στη Φυσικομαθητική Σχολή Αθηνών, μετεκπαιδευτικές στο Λιντς Γιουνιβέρσιτη, παντρεύτηκες, έχεις 2 παιδιά και 5 εγγόνια. Τί είναι η ευτυχία για σένα;
Αν με ρωτάς αν είμαι ευτυχισμένος ή πλήρης ναι είμαι. Θα σου πω όμως ότι για μένα η ευτυχία είναι μια ουτοπία την οποία κυνηγούμε και στο κυνήγι της χάνουμε πολλά άλλα πράγματα.
Λούκα μου σ’ ευχαριστώ γι’ αυτή την υπέροχη συνέντευξη. Εύχομαι να μας εμπνέεις πάντα με τις όμορφες ιστορίες σου.
Κλείνουμε τη συνέντευξη παραθέτοντας ένα ποίημα από την ποιητική του συλλογή “Του έρωτα και της…μοναξιάς:
Στο Σολωμό
Τον Ιούλη η Δερύνεια
μεγαλώνει.
Φουσκώνει σαν μπαλόνι
από τον καπνό του τσιγάρου
που δεν πρόλαβες να
σβήσεις.
Τον Ιούλη που δεν καπνίζω
ντρέπομαι.
Ζηλεύω τη μαγκιά σου,
ρε μαλάκα.
Εκείνο το στητό κορμί
που δίχως φόβο
σκαρφαλώνει προς το θάνατο
μ’ ένα τσιγάρο στο στόμα
μισοτέλειωτο.
Τον Ιούλη στη Δερύνεια
πρέπουν μαύρα, σαν τα
ρούχα που φορούσες.
Σαν τα ρούχα που φορούσες,
ρε μαλάκα.
(“Τι κάνεις ρε μαλάκα” φώναξε ο Έλληνας δημοσιογράφος στον Σολωμό, και σ’ αυτόν κάνει αναφορά ο ποιητής).