Γράφει η Ρέα Κουμπαρή, λειτουργός Δημοτικής Βιβλιοθήκης
Πρόκειται για έναν λαμπρό, υπερδραστήριο επιστήμονα που έχει καταφέρει να διακριθεί στον τομέα του και να χαράξει την δική του αξιοσημείωτη πορεία στον τομέα της Παιδοχειρουργικής. Μας μιλάει για τη σταδιοδρομία, τα κίνητρα και τη ζωή του μέχρι σήμερα.
Aρχικά, θα ήθελα να σε ευχαριστήσω θερμά για τον χρόνο που μας αφιερώνεις. Προτού εμβαθύνουμε στη συζήτηση θα μπορούσες να μας πεις λίγα λόγια για το ποιος είναι ο Μιχάλης Παγώνης;
Ευχαριστώ κι εγώ θερμά με τη σειρά μου για τη φιλοξενία. Δύσκολο να αυτοπροσδιοριστώ ως άνθρωπος. Συνήθως είναι οι γύρω μας που προσδιορίζουν την παρουσία μας. Θέλω να πιστεύω πως είμαι σημαντικός για την οικογένεια μου και για τους ασθενείς μου και ότι όλοι έχουν έστω έναν καλό λόγο να πουν από καρδιάς.
Κατάγομαι από την Αραδίππου και έζησα εκείνη την εποχή που το απόγευμα υπήρχε ελεύθερο παιχνίδι στις γειτονιές. Μέχρι που ο αείμνηστος προκάτοχος σας ο κ. Γιάγκος ίδρυσε τη βιβλιοθήκη σας στη στοά της πλατείας του Αποστόλου Λουκά.
Εκείνη η βιβλιοθήκη…. Εκείνη η βιβλιοθήκη. Ήταν σταθμός ζωής. Δε θα πω κάτι άλλο.
Πες μου λίγα πράγματα για την οικογένεια σου.
Είμαι το δεύτερο παιδί της οικογένειας Ιωάννη (+) Παγώνη και της Χρυστάλλας Καρατζιά. Έχω μια αδελφή τη Μαρία. Είμαι νυμφευμένος με την Αναστασία και έχω δύο κορούλες, την Μαρία και την Ιωάννα.
Όταν ήσουν πιτσιρικάς τι δουλειά ήθελες να κάνεις όταν μεγαλώσεις;
Πέρασα πολλά επαγγέλματα, τουλάχιστον στα όνειρα μου. Όπως πιλότος, ιερέας και κάθε Αύγουστο παγωτατζής (γέλια), αφού περιμέναμε με λαχτάρα να περάσει το απόγευμα από τη γειτονιά.
Ήδη όμως από το τέλος του Δημοτικού σχολείου είχα προσανατολιστεί προς αυτή την κατεύθυνση στη πιο γενική βέβαια θεώρηση.
Τι ήταν αυτό που σε ενέπνευσε για να ασχοληθείς με την Παιδοχειρουργική;
Αυτό που αρχικά με ενέπνευσε για να ασχοληθώ με την ιατρική ήταν ο παιδίατρος μου, ο Γιώργος Μηλιώτης. Πάντα θαύμαζα τους ιατρούς, όπως άλλα παιδιά θαύμαζαν τους ποδοσφαιριστές.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στην Ιατρική και όταν ξεκίνησα να κάνω εφημερίες στα πανεπιστημιακά νοσοκομεία αποφάσισα να συνδυάσω τη χειρουργική με το πάσχον παιδί.
Που σπούδασες;
Σπούδασα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με υποτροφία ΙΚΥ.
Όταν αποφοίτησες γνώριζες από την αρχή ποια κατεύθυνση θα ακολουθήσεις;
Ήμουν από την αρχή αποφασισμένος γι’ αυτό και δεν είχα βάλει άλλη επιλογή. Θυμάμαι μόλις ορκιστήκαμε έτρεχα στη Νομαρχία να καταθέσω την αίτηση μου.
Όταν επέλεγες να ακολουθήσεις την ιατρική σκέφτηκες ποτέ τις δυσκολίες που θα αντιμετώπιζες;
Όχι Ρέα μου. Υπενθυμίζω πως οι αποφάσεις για το δρόμο που θα ακολουθήσει κάποιος συνήθως παίρνονται τη δεύτερη δεκαετία της ζωής, μεταξύ εφηβείας και στρατιωτικής θητείας.
Τότε δεν υπήρχαν αναστολές ως προς την απόφαση μου να ακολουθήσω την ιατρική. Ο ενθουσιασμός και η λαχτάρα καμία φορά, δεν σε αφήνουν να δεις τις δυσκολίες που ενδέχεται να εμφανιστούν μεταγενέστερα, όπως για παράδειγμα οι ευθύνες, το δύσκολο ωράριο, το ξενύχτι και η διαρκή μελέτη, τα οποία τελικά γίνονται τρόπος ζωής.
Ωστόσο, η Ιατρική Επιστήμη διαμορφώνει το μέσα των ανθρώπων που επιλέγουν να την υπηρετήσουν. Αυτό έγινε και στη δική μου περίπτωση. Πολλές φορές, ακροβατώ μεταξύ των ρόλων του γιατρού, γονιού και συνανθρώπου με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εσωτερικές συγκρούσεις λόγω των ιδιοτήτων που φέρω συγχρόνως. Πάντως, η μόνη σίγουρη οδός είναι η διατήρηση των ισορροπιών.
Αντιμετώπισες κάποιες δυσκολίες στο δρόμο σου;
Αν πω όχι θα είναι ψέμα. Βέβαια βρήκα δυσκολίες στον δρόμο μου, όπως εξάλλου και όλοι οι άνθρωποι. Η ιατρική χρειάζεται διαρκή προσπάθεια, κάτι που σε αναγκάζει πολλές φορές να βάζεις κάποια πράγματα σε δεύτερη μοίρα. Πολύ συχνά δεν σου δίνεται χρόνος να χαρείς, να ξεκουραστείς, ή ακόμα και να πενθήσεις, καθώς γίνονται όλα πολύ γρήγορα με αποτέλεσμα να υπάρχουν έντονες εναλλαγές συναισθημάτων.
Εργάστηκες αρκετά χρόνια στο εξωτερικό στη θέση του Παιδοχειρούργου, πως ήταν σαν εμπειρία και πως βοήθησε στην μετέπειτα εξέλιξη σου;
Μετά το Πανεπιστήμιο, όταν έπρεπε να εξασκήσω την ειδικότητα μου, μου δόθηκε η ευκαιρία να εργαστώ στις Γενικής Εφημερίες των Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων. Στο Γεννηματά είχα παρακολουθήσει την Παιδοορθοπαιδική, στο ΑΧΕΠΑ τη χειρουργική. Στο Παπανικολάου Θεσσαλονίκης εργάστηκα μετά από διορισμό.
Εκεί, η πληθώρα περιστατικών με βοήθησε να μάθω και να αποκτήσω εμπειρίες. Μάλιστα, κάποιοι καθηγητές μου αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης καθώς ήταν άξιοι επιστήμονες.
Θυμάμαι σε μια εφημερία παιδοορθοπαιδικής ήρθε μια μητέρα φέρνοντας το κοριτσάκι της γιατί είχε κτυπήσει το δάκτυλο της και τους φαινόταν κοντύτερο. Χαμογέλασε και είπε στο παιδί να βγάλει και το παπούτσι του όπου και πάλι το τέταρτο δάκτυλο ήταν πιο βραχύ (φαινομενικά).Τότε είπε για το σύνδρομο συγγενούς βράχυνσης τέταρτου μετακαρπίου (δεν το είχαμε ακούσει ποτέ).
Φούσκωσα από περηφάνεια για τον καθηγητή μου και φυσικά ήταν τότε που κατάλαβα πως η γνώση είναι δύναμη.
Η επιστροφή σου στην Κύπρο ήταν κάτι που επιδίωξες ή κάτι που προέκυψε;
Το είχα πάντοτε κατά νου να εργασθώ και να ζήσω στον τόπο μου. Ίσως να είχα την ευκαιρία να μείνω λίγο περισσότερο εκτός Κύπρου και δεν το «εκμεταλλεύτηκα».
Το μετάνιωσες που έφυγες από το εξωτερικό;
Όχι. Πίστευα πάντα ότι αργά η γρήγορα ο προορισμός μου θα ήταν εδώ, στην Κύπρο.
Αναπολώντας το παρελθόν αλλά και την εξέλιξη της πορεία σου μέχρι σήμερα ποια σημεία θεωρείς σταθμούς στη ζωή σου που σε έχουν καθορίσει ως προσωπικότητα;
Τα σημεία της ζωής μου που αποτέλεσαν σταθμοί για εμένα δεν ήταν ευχάριστα. Ξέρεις, είναι κάποιες στιγμές στη ζωή μας που μας αναγκάζουν επιτακτικά να διαλέξουμε ποιον δρόμο θα ακολουθήσουμε. Μια τέτοια στιγμή για εμένα ήταν όταν έχασα τον πατέρα μου το 2005.
Επίσης, άλλη μια τέτοια στιγμή, ήταν όταν πέθανε ο καθηγητής μου της Χειρουργικής, στην ίδια του την κλινική. Ήταν ένα πραγματικά τραγικό συμβάν…Τότε ήταν και η πρώτη (αλλά και τελευταία) φορά που είδα τους άλλους μου καθηγητές να κλαίνε.
Μιχάλη μου σε γνωρίζω σε προσωπικό επίπεδο και ξέρω ότι είσαι ιδιαίτερα αγαπητός στον κόσμο. Πως κερδίζεις την εμπιστοσύνη των ανθρώπων και ειδικά των παιδιών;
Μακάρι να είναι όντως έτσι και να επιβεβαιωθείς Ρέα. Γενικά, όταν ασκείς αυτό το επάγγελμα χρειάζεται ειλικρίνεια και υπομονή. Όταν, ένα γονιός είναι αγχωμένος για την υγεία του παιδιού του πολλές φορές το μόνο που θέλει είναι μία απάντηση, ένα τηλεφώνημα ή έστω ένα απλό μήνυμα στο κινητό του τηλέφωνο. Όσον αφορά τα παιδιά, κάθε ηλικία θέλει διαφορετική προσέγγιση, ωστόσο η επικοινωνία πρέπει να είναι και πάλι ειλικρινής, ενώ ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και ο ίδιος ο γονιός, ο οποίος πρέπει να είναι δίπλα στο παιδί.
Ο Τζωρτζ Μπερνάρντ Σω, είχε πει: «Τα αισιόδοξα ψέματα έχουν τόσο τεράστια θεραπευτική αξία, ώστε ο γιατρός που δεν ξέρει να τα λέει με πειστικό τρόπο, έχει διαλέξει λάθος επάγγελμα». Πόσο σύμφωνο σε βρίσκει αυτή η θέση;
Έχει προφανώς πραγματική διάσταση αλλά χρειάζεται διάκριση. Ψέμα ΔΕΝ πρέπει να ειπωθεί ποτέ, αφού κάτι τέτοιο θα κλονίσει τη σχέση γιατρού – ασθενή. Αυτό που ενδεχομένως μπορεί να ειπωθεί είναι η πιο αισιόδοξη ερμηνεία αυτού που έχει ένας γιατρός να αποκαλύψει στον ασθενή και την οικογένεια του. Για παράδειγμα όταν ένας γιατρός πρόκειται να ανακοινώσει δυσάρεστα νέα, καλό θα ήταν να προχωρήσει γρήγορα σε κάτι πιο ανακουφιστικό, ώστε να έχει ο γονιός αλλά και το παιδί από κάπου να πιαστούν.
Ας μιλήσουμε τώρα για ασθενείς. Ποια είναι τα πιο συχνά περιστατικά που αντιμετωπίζεις στο ιατρείο;
Οι πιο συνήθεις επισκέψεις ως τακτικό ιατρείο αφορούν παιδοουρολογικά περιστατικά, καθώς επίσης ομφαλικήλες, βουβωνοκήλες κ.α. Υπάρχουν όμως και τα πιο σοβαρά, που συνήθως σχετίζονται με θλαστικά τραύματα, πτώσεις, κακώσεις κεφαλής, καθώς επίσης και κοιλιακά άλγη.
Μιχάλη ποιες είναι οι πιο συνήθεις επεμβάσεις που κάνουν τα παιδιά από 4 έως 10 ετών;
Οι πιο συχνές χειρουργικές επεμβάσεις που γίνονται σε αυτές τις ηλικίες αφορούν την αντιμετώπιση της φίμωσης, της βουβωνοκήλης, της υδροκήλης, της ομφαλοκήλης και κάποιες φορές της υποσπαδίας και κρυψορχίας που δεν αντιμετωπίσθηκαν νωρίτερα.
Πώς προετοιμάζει ο γονέας το παιδί του για το πρώτο του χειρουργείο και τι θα τον συμβουλεύατε;
Αρχικά, να αναφέρουμε ότι το παιδί είναι η μικρή εικόνα του γονέα. Πρέπει ο ίδιος ο γονιός να νοιώθει ότι έχει επιλέξει το ορθό για το παιδί του, να είναι ψύχραιμος, να είναι δίπλα στο παιδί του και όχι αποστασιοποιημένος. Έχουν γραφτεί πάρα πολλά ως προς το ποια είναι η σωστή προετοιμασία ενός παιδιού για το πρώτου του χειρουργείο. Αυτό που έχω εγώ να σας πω είναι ότι η στιγμή του πρώτου χειρουργείου, είναι η στιγμή που θα αποδειχθεί κατά πόσο ο γονέας μπορεί να επικοινωνήσει με το παιδί του.
Συνδέθηκες ποτέ με κάποιον ασθενή σου και στη συνέχεια να μετάνιωσες γι’ αυτό;
Καλώς ή κακώς πάντοτε συνδέομαι και δεν μετανιώνω, γενικότερα δεν είναι κάτι το οποίο θεωρώ λάθος. Ο γιατρός δεν είναι υπεράνθρωπος, αλλά συμπονάει, συμπάσχει και συμπαραστέκεται στον ασθενή του. Πως να ξεχάσεις τα προσωπάκια των παιδιών που χαιρετάς στο ογκολογικό, πως να ξεχάσεις τη θλίψη στα μάτια τους όταν τους λες ότι θα τους ξανά δεις σε λίγες μέρες και αυτά χαμηλώνουν το βλέμμα, γιατί αυτά ξέρουν…
Σε τέτοιου είδους περιστατικά η μόνη στάση που μπορώ να κρατώ είναι να είμαι δίπλα τους, απέναντι σε κάθε ασθένεια. Αν σταθώ σε λάθος πλευρά ή ο ασθενής μου με προσωποποιήσει με την ασθένεια του τότε όλα γίνονται πολύ δύσκολα…
Σε προσωπικό επίπεδο, είσαι άνθρωπος που εμπιστεύεται εύκολα γενικά ή θα χαρακτήριζες τον εαυτό σου πιο «κλειστό» και επιφυλακτικό;
Πάντοτε είμαι επιφυλακτικός. Όχι γιατί δεν εμπιστεύομαι. Έτσι «κουμπωμένος» γεννήθηκα (γέλια).
Φυσικά και εμπιστεύομαι τους ανθρώπους γύρω μου και έτσι θα πρέπει να πορευόμαστε, με αμοιβαία εμπιστοσύνη.
Πολλές φορές όμως υπάρχουν πράγματα που ο γιατρός δεν μπορεί να μοιραστεί και μην νομίζεις ότι αυτός δεν θέλει να τα συζητήσει.
Γενικότερα όμως όσον αφορά το θέμα της εμπιστοσύνης αυτό που έχω να πω είναι ότι ο κόσμος εύκολα εξυψώνει και το ίδιο εύκολα καταδικάζει. Τις προάλλες διάβαζα μάλιστα ότι το πιο περιζήτητο επάγγελμα σε 20 χρόνια θα είναι «εμπειρογνώμονας διερεύνησης είδησης», όποτε καταλαβαίνεις πόσο δυσκολεύουν τα πράγματα σ ότι αφορά την εμπιστοσύνη.
Και τώρα μια ερώτηση που πάντα κάνω όταν συναντώ έναν γιατρό: Τι σου προσφέρει αλλά και τι σου στοιχίζει σε επίπεδο προσωπικών ελευθερίων το επάγγελμα του γιατρού;
Το επάγγελμα του γιατρού εκτός από ηθική ικανοποίηση, με γεμίζει συναισθηματικά, αφού για εμένα δεν υπάρχει καλύτερη αμοιβή από το να βλέπω αυτούς τους μικρούς «ήρωες» να χαμογελούν ξανά.
Το συγκεκριμένο λειτούργημα είναι ιδιαίτερα απαιτητικό, αφού το ωράριο είναι πολύ δύσκολο και επίπονο με αποτέλεσμα να μένει ελάχιστος ελεύθερος χρόνος.
Οι δυσκολίες είναι πολλές, αλλά με τα χρόνια γίνονται τρόπος ζωής. Έμαθα, λόγω της δουλειάς μου, να μην αναβάλλω ποτέ τίποτε για αύριο, ενώ ένα μέρος του μυαλού μου είναι συνεχώς σε εγρήγορση… Πολλές φορές μάλιστα με παίρνει ο ύπνος με το ένα μάτι ανοικτό (γέλια).
Αν μπορούσες να διαγράψεις μια άσχημη ανάμνηση από τη μνήμη σου, ποια θα ήταν αυτή;
Ένα γεγονός που είχα ζήσει στην Ιατροδικαστική στο 4ο έτος όπου μια οικογένεια ενεπλάκη σε τροχαίο. Είχαμε πέντε σωρούς και τα δύο ήταν παιδιά.
Δεν θα το ξεχάσω ποτέ, δυστυχώς.
Πρόσφατα κυκλοφόρησες το σύγγραμμά σου «Βασικές Αρχές
Παιδοχειρουργικής». Μίλησε μας λίγο για αυτό το εγχείρημα.
Αρχικά να αναφέρω ότι, η ιδέα προέκυψε κατά τη διάρκεια προετοιμασίας για εξετάσεις ειδικότητας στην Αθήνα. Είχα διαβάσει και προετοιμαστεί υπερβολικά σε σημείο που ο Καθηγητής Παιδοχειρουργικής είπε χαρακτηριστικά στην επιτροπή: «Θα συνεχίσω να ερωτώ μέχρι να βρεθεί ερώτηση που να μην ξέρει!»
Ήταν πολύ έντονη εμπειρία. Αποφάσισα λοιπόν, όλην αυτήν την προσπάθεια να τη μετατρέψω σε γραπτό λόγο. Μάζεψα ύλη (9 χιλιάδες σελίδες) από όλα τα τρέχοντα συγγράματα παιδοχειρουργικής από όλη τη διεθνή βιβλιογραφία για να αποδώσω όλα τα κεφάλαια με την ίδια δομή και με την ίδια εμβάθυνση.
Να σημειώσω ότι το βιβλίο εκπονήθηκε μετά από πολύ μεγάλο κόπο και ατέλειωτες ώρες μελέτης. Στόχος ήταν να γραφτεί ένα επιστημονικό σύγγραμμά που να αφορά τον γιατρό, τον νοσηλευτή, τον φοιτητή, αλλά και τον γονιό, για το γνωστικό αντικείμενο της Χειρουργικής Παίδων. Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι, δεν έχει ουδέποτε επιχειρηθεί κάτι ανάλογο στην Κύπρο και ο στόχος επιτευχθεί.
Εξάλλου, στην παρουσίαση του βιβλίου μου παρεβρέθηκαν καθηγητές από τρεις Ιατρικές Σχολές, κάτι που μου έδωσε την επιβράβευση ότι έγινε ένα τολμηρό εγχείρημα προς την ορθή κατεύθυνση.
Μιχάλη μου, σε αυτό το σημείο θα ήθελα να σε ευχαριστήσω θερμά για τη δωρεά των τριών αντιγράφων του βιβλίου σου στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αραδίππου.
Πρόκειται για μια σημαντική προσθήκη στη θεματολογία της Ιατρικής.
Τώρα, όσον αφορά τα μελλοντικά σου σχέδια, πώς βλέπεις τον εαυτό σου σε κάποια χρόνια από σήμερα;
Θα σας απαντήσω με μία ευχή: Θα ήθελα σε κάποια χρόνια από σήμερα να παραμείνω υγιής και να συνεχίζω να προσφέρω στους ασθενείς μου και στην οικογένεια μου.
Να είμαι λοιπόν, σημαντικός, όχι από εγωισμό, αλλά για να έχω λόγο και κίνητρο να συνεχίζω να ασκώ αυτό εδώ το λειτούργημα.
Τι πιστεύουν τα παιδιά σου για το επάγγελμα σου; Τους λείπει ο πατέρας τους, ο οποίος εργάζεται πολλές ώρες;
Αν και προσπαθώ να κρατώ τις ισορροπίες, τα παιδιά μου επηρεάζονται αναπόφευκτα από το επάγγελμα μου. Μάλιστα, η μεγάλη μου κόρη έχει ήδη δηλώσει πως δεν πρόκειται να ακολουθήσει την Ιατρική για κανένα λόγο. Το γεγονός ότι είμαι συνεχώς σε ετοιμότητα, ότι πολλές φορές διακόπτονται ευχάριστες δραστηριότητες λόγω ενδεχόμενου επείγοντος περιστατικού φαίνεται ότι δεν της αρέσει.
Θυμάσαι κάποιο ευτράπελο από την μέχρι στιγμής ιατρική σου πορεία για να μοιραστείς μαζί μας;
(γέλια) Ναι. Ένα βράδυ πριν περίπου τρία χρόνια με κάλεσαν σε ένα επείγον συμβάν την στιγμή που είχα βάλει τη μικρή μου κόρη για ύπνο (4ετών τότε). Φυσικά άργησα να επιστρέψω σπίτι. Την επομένη πρωί-πρωί είπε στη νηπιαγωγό επί λέξη: «Ο πατέρας μου ψες έφυγε από το σπίτι».
Και φυσικά με κάλεσαν από το νηπιαγωγείο για να εξηγήσω, και να «διασκεδάσω», με πλήρη αιτιολόγηση τη φυγή μου.
Ως γιατρός αλλά και ως γονέας τι θα συμβούλευες τους γονείς, έτσι ώστε να έχουν μια ισορροπημένη σχέση με τα παιδιά τους;
Να τα ακούνε, να τα συμβουλεύονται, να τους αφιερώνουν χρόνο, να αποβάλλουν τα στερεότυπα, καθώς και τα παλαιά πρότυπα και να συμμετέχουν ενεργά στη θετική τους διαπαιδαγώγηση.
Μιχάλη μου προτού ολοκληρώσουμε αυτήν την όμορφη συζήτηση θα ήθελες να μοιραστείς κάτι άλλο μαζί μας;
Τί να πω; Πολλές φορές οι συνεντεύξεις εξ’ ορισμού δεν χωράνε πολλά. Μας κεντρίζουν όμως το ενδιαφέρον για περισσότερα…
Το μήνυμα που θα ήθελα να στείλω σε όποιον διαβάσει αυτήν τη συνέντευξη είναι να προσπαθεί πάντα για το καλύτερο. Πολλές φορές, είναι τα μικρά που επιφέρουν μεγάλες αλλαγές, όπως για παράδειγμα όταν εμείς οι γονείς προσπαθούμε να κάνουμε τα παιδιά μας καλύτερους ανθρώπους από εμάς. Ακόμα και εάν εμείς δεν αντιληφθούμε το καλό που κάναμε στον κόσμο, θα το βιώσουν σίγουρα τα παιδιά μας και οι επόμενες γενιές.
Γενικότερα, εάν ο καθένας από εμάς αφήσει ένα ίχνος λίγο καλύτερο από αυτό που βρήκε ίσως ο κόσμος μας να γίνει καλύτερος.
Μιχάλη μου σ’ ευχαριστώ πολύ για το χρόνο σου και σου εύχομαι ότι καλύτερο.