Σε ένα σύγχρονο αστικό κράτος η έννοια του πολίτη συνεπάγεται την εκπλήρωση καθηκόντων και υποχρεώσεων που λειτουργούν ως αντιστάθμισμα των δικαιωμάτων που απολαμβάνει ο πολίτης. Αλληλένδετοι όροι ζωτικής σημασίας, ιδίως όταν καθημερινά ο πολίτης μοχθεί για τα προς το ζην.
Μεταφερόμενοι σε μια κλίμα τοπικής κοινωνίας, οι όροι αποκτούν κατά συνέπεια, μια συναισθηματική βάση, καθώς εκεί βρίσκεται το «σπίτι σου». Σχεδόν τα δύο τρίτα (64%) των Ευρωπαίων βλέπουν το σπίτι τους ως τον «ασφαλή τους χώρο», πέραν της αξίας του προσωπικού χώρου και της έννοιας του καταφυγίου. Όπως και η γειτονιά μας, αποτελεί μέρος του σπιτιού μας. Με την ίδια λογική και το μικρό πάρκο δίπλα στο σπίτι, με τα δύο δεντράκια που αγκομαχούν να ψηλώσουν στη βάναυση ζέστη της Κύπρου και το ένα παγκάκι που ζεματάει τα πρωινά.
Ιδίως μετά τον εγκλεισμό κατά την διάρκεια της πανδημίας, το δικαίωμα απλά να βγεις από το σπίτι σου και να κάτσεις σε αυτό το παγκάκι, πήρε εντελώς διαφορετική διάσταση. Αντιληφθήκαμε, έστω προσωρινά, το αντιστάθμισμα των δικαιωμάτων μας ως πολίτες, όταν αυτά τα δικαιώματα μας δόθηκαν με το σταγονόμετρο και με δεκάδες πρωτόκολλα.
Τι γίνεται, όμως, όταν λείπουν αυτά τα παγκάκια;
Πριν περίπου τρία χρόνια, είχε γίνει «viral» ένας καναπές μπροστά από μια πινακίδα στάσης λεωφορείου, καθώς τότε το θέμα που έπαιζε στα δελτία ειδήσεων ήταν η ακαταλληλότητά τους και η ανυπαρξία καθισμάτων και στεγάστρων. Οι πολίτες διεκδίκησαν με χιούμορ τις καρέκλες τους και το κράτος έφτιαξε νέες στάσεις λεωφορείων που συνεχίζουν να είναι το θέμα που παίζει στα δελτία ειδήσεων. Αυτή την φορά επειδή είναι μικρές κι ανάποδες.
Ο Δήμος Αραδίππου, πριν λίγους μήνες πήρε το πράσινο φως από το Υπουργείο Μεταφορών για να κατασκευάσει και να τοποθετήσει 15 στέγαστρα λεωφορείων. Προκήρυξε άμεσα διαγωνισμό και πριν δύο μήνες οι νέες στάσεις, οι ευρύχωρες και με μεγάλα στέγαστρα, άρχισαν να κοσμούν μια μια τις γειτονιές της Αραδίππου. Ο πολίτης όμως δεν ικανοποιήθηκε ούτε και τώρα και με καθόλου χιούμορ έπιασε τα σπρέι.
«Στον εφηβικό εγκέφαλο ενώ το κέντρο της παρόρμησης, του συναισθήματος και της αυθόρμητης συμπεριφοράς είναι σε πλήρη ανάπτυξη δεν συμβαίνει το ίδιο με την περιοχή που σχετίζεται με την κριτική σκέψη, τη λογική και τη λήψη αποφάσεων. Επιπλέον, ο εγκέφαλος ενός εφήβου ανταποκρίνεται διαφορετικά από έναν ενήλικα στα συστήματα ανταμοιβής, επιζητώντας έντονες και βραχυπρόθεσμες επιβραβεύσεις για να νιώσει ευφορία. Επομένως, οι νέοι είναι εγγενώς πιο επιρρεπείς σε ακραίες και παρορμητικές συμπεριφορές υψηλού ρίσκου και, παρόλο που η νοημοσύνη τους είναι ανάλογη ή και υψηλότερη από αυτήν ορισμένων ενηλίκων, οι πράξεις τους μπορεί να είναι «ανόητες»: να ενέχουν βία και να εκθέτουν τους ίδιους ή άλλους σε κίνδυνο.», είχε πει σε συνέντευξή της στον ελληνικό τύπο η Άρτεμις Κ. Τσίτσικα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
«Δεν πειράζει, παιδί είναι», έλεγε και η γιαγιά μου στη μάνα μου για να μη με μαλώσει μετά από μια σκανδαλιά. Πού όμως σταματάει η αθώωση και αρχίζει ο προβληματισμός; Όταν οι πράξεις βίας επηρεάζουν το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον; Όταν η συνεχής «κατανόηση» θεωρείται «αδιαφορία»; Και ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος όλων που συμμετέχουν σιωπηλά σε αυτόν τον βανδαλισμό;
Σε ένα σύγχρονο αστικό κράτος η έννοια του πολίτη συνεπάγεται την εκπλήρωση καθηκόντων και υποχρεώσεων που λειτουργούν ως αντιστάθμισμα των δικαιωμάτων που απολαμβάνει ο πολίτης.
Και ο κάθε νεαρός είναι πολίτης.
Έφη Ζίκουλη
Δημοσιογράφος